Czym są strefy mrozoodporności w Polsce?
Strefy mrozoodporności stanowią fundament w planowaniu i projektowaniu ogrodów, jak również mają nieocenione znaczenie w rolnictwie. Są one wyznaczane na podstawie długoterminowych obserwacji temperatur minimalnych oraz innych czynników klimatycznych, takich jak czas trwania pokrywy śnieżnej czy wilgotność powietrza. Zapraszam do zgłębienia tego tematu, by lepiej zrozumieć, jak strefy te wpływają na roślinność w naszym kraju i jak możemy dostosować nasze działania ogrodnicze, aby maksymalizować ich efektywność.
Czym są i jak są obliczone strefy mrozoodporności?
Strefy mrozoodporności są to strefy na danym obszarze (zwykle kraju) wyznaczane na podstawie długoterminowych obserwacji temperatur minimalnych, średnich rocznych ekstremów temperaturowych oraz innych czynników klimatycznych, takich jak czas trwania pokrywy śnieżnej, prędkość wiatru czy wilgotność powietrza. Metodologia obliczania tych stref została opracowana przez różne instytucje meteorologiczne i ogrodnicze, w tym przez Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA), których skala jest najczęściej używana na świecie, również dostosowywana do warunków w innych krajach, w tym w Polsce.
Krótki początek stref mrozoodporności
Pierwsze próby stworzenia geograficznego systemu stref mrozoodporności podjęli dwaj badacze z Arnold Arboretum w Bostonie (instytucja badawcza i bezpłatny park publiczny, położony w dzielnicach Jamaica Plain i Roslindale w Bostonie): Alfred Rehder opublikował swoje badania w 1927 roku, a Donald Wyman w 1938 roku. Mapa Arnolda była aktualizowana w latach 1951, 1967 i ostatni raz w 1971, lecz ostatecznie przestała być używana. Nowoczesny z kolei system USDA rozpoczął się w Narodowym Arboretum w Waszyngtonie. Pierwsza mapa została wydana w 1960 roku i zrewidowana w 1965. Używała jednolitych zakresów temperatur o 5,6 stopni Celsjusza i z czasem zyskała popularność wśród amerykańskich ogrodników. W kolejnych latach system ten ulegał modyfikacjom i zmianom.
Strefy mrozoodporności w Polsce
Polska, z racji swojego położenia i klimatu, mieści się w kilku strefach mrozoodporności, co ma bezpośredni wpływ na rolnictwo i ogrodnictwo w różnych regionach naszego kraju. Najchłodniejsze obszary, znajdujące się w górach oraz na północno-wschodnich terenach, są klasyfikowane w niższych strefach mrozoodporności, co oznacza, że rośliny muszą być tutaj bardziej odporne na niskie temperatury. Z kolei w zachodniej i centralnej Polsce panują łagodniejsze warunki, co pozwala na uprawę roślin mniej odpornych na mróz.
Średnie minimalne temperatury dla stref:
- 5b, od -26,1°C do -23,3°C
- 6a, od -23,3°C do -20,6°C
- 6b, od -20,6°C do -17,8°C
- 7a, od -17,8°C do -15,0°C
- 7b, od -15,0°C do -12,2°C
Znajomość stref mrozoodporności ma kluczowe znaczenie przy projektowaniu ogrodów, planowaniu upraw rolnych oraz przy wyborze roślin do sadzenia w konkretnych regionach Polski. Pozwala to na minimalizację ryzyka związanego z niespodziewanymi przymrozkami i maksymalizację szans na udane uprawy. Dla hodowców i ogrodników, znajomość tych stref jest równoznaczna z możliwością lepszego dostosowania się do warunków klimatycznych, co w efekcie przekłada się na wydajność i różnorodność upraw.
Strefy mrozoodporności umożliwiają nie tylko skuteczne planowanie i optymalizację upraw, ale także pomagają w zrozumieniu, jak zmieniające się warunki klimatyczne wpływają na lokalne ekosystemy. Wiedza ta jest kluczem do zrównoważonego rozwoju i adaptacji do zmian klimatycznych, umożliwiając ochronę naszej flory przed ekstremalnymi warunkami pogodowymi.
Musisz pamiętać, że sama znajomość stref mrozoodporności to jednak nie wszystko:
- Strefy mrozoodporności nie uwzględniają żadnych informacji o temperaturze letniej ani nasłonecznieniu; miejsca, które mogą mieć te same średnie minimalne temperatury zimowe, ale znacznie różniące się temperatury letnie, będą przypisane do tej samej strefy mrozoodporności.
- W chłodniejszych strefach kolejnym problemem jest to, że skale mrozoodporności nie uwzględniają "niezawodności" pokrywy śnieżnej. Śnieg działa jak izolator przed ekstremalnym zimnem, chroniąc system korzeniowy uśpionych roślin. Jeśli pokrywa śnieżna jest "niezawodna", faktyczna temperatura, na którą są narażone korzenie, nie będzie tak niska, jak wskazywałaby sama liczba przypisana konkretnej strefie.
- Innym problemem jest również fakt, że wiele roślin może przetrwać w danej lokalizacji, ale nie zakwitnie jeśli długość dnia jest niewystarczająca lub jeśli dane rośliny wymagają wernalizacji (określonego czasu niskiej temperatury).
Dla osób, które chcą zgłębić temat stref mrozoodporności w Polsce w sposób bardziej interaktywny, dostępna jest specjalna mapa na stronie: https://www.plantmaps.com/interactive-poland-plant-hardiness-zone-map-celsius.php. Ta interaktywna mapa pozwala bardziej szczegółowo identyfikować strefy mrozoodporności dla konkretnego regionu Polski czy też dla naszego miasta. Gorąco zachęcam do korzystania z tego narzędzia.